*Το ένστικτο της Ελλάδας, ελπίζουμε να είναι προς την σωστή μεριά αυτή τη φορά…

Της Megan McArdle

Υπάρχουν δύο πράγματα που αξίζει να επισημάνει κανείς για την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα. Πρώτον, η χώρα θα ήταν σχεδόν βέβαια σε καλύτερη θέση με όποια συμφωνία και αν επέλεγε να προσφέρει η ευρωζώνη. Και δεύτερον, αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι η Ελλάδα θα δεχθεί αυτή τη συμφωνία.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το έχω παρατηρήσει αυτό για την οικονομική πολιτική κάποιας χώρας. Ο υπερπληθωρισμός της Ζιμπάμπουε; Προφανώς είναι μια κακή ιδέα. Η Βενεζουέλα έστειλε κεφάλαια σε κοινωνικές δαπάνες από τα επενδυτικά funds, που χρειαζόταν ώστε να συνεχίσει να αντλεί πετρέλαιο για να πληρώνει για τις κοινωνικές δαπάνες; Γιατί, ναι, είναι επίσης μια κακή ιδέα.

Η αποφασιστικότητα της Αργεντινής να υποχρεώσει τους επενδυτές σε πολύ μεγάλα haircuts, ακόμη και αθετώντας υποχρεώσεις ακόμη και προς τα δάνεια του ΔΝΤ; Είμαι σίγουρη ότι όλες αυτές οι χώρες είχαν κακές ιδέες. Και τώρα η Ελλάδα στα αλήθεια φαίνεται να φλερτάρει με την έξοδο από το ευρώ, αν και αυτό δεν θα ήταν μια καλή ιδέα.

Γιατί συμβαίνουν τέτοιου είδους πράγματα; Διότι η λογική της αγοράς συχνά δεν είναι ανταγωνιστική με πιο αρχέγονα ένστικτα για τους έξω, να μην αναφερθώ σε δικαιοσύνη.

Κοιτάξτε τα πράγματα από την σκοπιά των Ελλήνων: Χρωστάνε ένα σωρό λεφτά σε ξένους που πέρασαν πολύ χρόνο να τους αποκαλούν φοροφυγάδες. Αυτοί οι ξένοι είναι κυρίως πιο πλούσιοι από ό,τι ήταν. Από τους Έλληνες απαιτείται να κόψουν και να κόψουν ξανά ενώ οι συνταξιούχοι υποφέρουν, οι άρρωστοι δεν έχουν απαραίτητα φάρμακα, οι άνεργοι δυσκολεύονται να βρουν φαγητό και να κρατήσουν μια στέγη πάνω από τα κεφάλια τους. Κανένας Γερμανός δεν πρόκειται να χάσει ένα γεύμα εάν δοθούν πιο γενναιόδωροι όροι στην Ελλάδα, ενώ πολλοί Έλληνες θα υποφέρουν πραγματικά εάν κάνουν ό,τι ζητάνε οι πιστωτές τους.

Μπορεί να επισημάνει κανείς ότι η ελληνική κυβέρνηση δαπανούσε εξωφρενικά τους πραγματικούς πόρους της χώρας. Ότι η χρεοκοπία θα φέρει περισσότερα δεινά όχι λιγότερα. Ότι η ανικανότητα της χώρας να συγκεντρώσει φόρους που της οφείλονται, είναι ένα μεγάλο μέρος του δημοσιονομικού της προβλήματος. Πολλά από αυτά τα πράγματα είναι αληθινά. Αλλά συναισθηματικά, είναι πολύ άσχετα.

Οι άνθρωποι έχουν καλά ένστικτα για τη δικαιοσύνη, την ανταλλαγή και την αφοσίωση, που μας βοήθησε να επιβιώσουμε στις μικρές ομάδες στις οποίες ζήσαμε το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας. Ενστικτωδώς αισθανόμαστε ότι είναι λάθος να υποφέρουν κάποιοι ενώ κάποιοι άλλοι να εμφανίζουν πλεόνασμα –και ενστικτωδώς ενδιαφερόμαστε περισσότερο για τα δεινά των ανθρώπων που είναι κοντά μας παρά για όσους είναι μακριά μας (εάν δεν το κάναμε, τα πλούσια βιομηχανικά κράτη δεν θα είχαν καθόλου προγράμματα και αντί αυτού θα έστελναν όλα αυτά τα λεφτά σε πολύ φτωχότερους ανθρώπους σε πολύ φτωχότερες χώρες). Οι κανόνες της αγοράς στους οποίους στηρίχτηκε ο κόσμος, ήρθαν πολύ αργότερα, και καθώς φαινόταν ότι χρησιμοποιούνταν κατά κύριο λόγο για τον έξω κόσμο μέχρι που ήταν αρκετά αργά για την οικονομική εξέλιξη, δεν είναι και τόσο βαθιά ριζωμένοι.

Επομένως, όταν οι πλούσιοι πιστωτές αρχίζουν να έχουν απαιτήσεις από τα φτωχότερα κράτη, αυτά τα βαθύτερα ένστικτα συχνά υπερισχύουν της «προφανούς» και «εύλογης» λογικής της αγοράς της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κοινότητας. Η ηγεσία θα μπορούσε κάλλιστα να αναγνωρίσει ότι το «εύλογο» σχέδιο είναι στην πραγματικότητα, η πιο λογική επιλογή, αλλά οι πολιτικές πραγματικότητες μπορεί να αποτρέψουν τις ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση.

Με άλλα λόγια, τα κράτη μπορούν να γίνουν αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «αλτρουιστικοί τιμωροί»: άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να αναλάβουν υψηλό κόστος προκειμένου να τιμωρήσουν άλλους για τους οποίους θεωρούν πως είχαν συμπεριφερθεί αδίκως. Ο όρος στην καθομιλουμένη είναι «cutting off your nose to spite your face». Το έχουμε δει πολλές φορές: ο οργισμένος νέος ο οποίος ρισκάρει τη ζωή του για να εκδικηθεί έναν φίλο ή μέλος της οικογένειας, το πλούσιο κράτος που θα ξοδέψει πολλά χρόνια και πολλά δολάρια σε έναν πόλεμο για να εκδικηθεί τον θάνατο κάποιων χιλιάδων ανθρώπων σε τρομοκρατική επίθεση. Η αλτρουιστική τιμωρία είναι εξελικτικά χρήσιμη, όπως είναι και η τάση να επιτεθεί κανείς στους ξένους που τον εκφοβίζουν. Αυτές οι τιμωρίες αποτρέπουν την αθέμιτη συμπεριφορά.

Μπορεί να δει κανείς την ενεργοποίηση του συναισθήματος της αλτρουιστικής τιμωρίας –τουλάχιστον την απειλή αυτού- και στις δύο πλευρές της συζήτησης. Θα είναι καλύτερα για την Ελλάδα να μείνει εντός ευρώ και να εφαρμόσει λίγο περισσότερη λιτότητα από το να βγει και να προκαλέσει μια εσωτερική χρηματοοικονομική κρίση- αλλά εάν το τελευταίο είναι δαπανηρό για την Ελλάδα, θα είναι επίσης και για τους πιστωτές που θεωρείται ευρέως ότι πιέζουν άδικα μια χώρα που είναι ήδη σε δεινή θέση. Με την ίδια λογική, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι είναι φθηνότερο για τους πιστωτές να δώσουν στην Ελλάδα καλύτερους όρους παρά να την αφήσουν να φύγει. Αλλά οι πιστώτριες χώρες είναι ταυτόχρονα εξοργισμένες με την ιδέα ότι θα πρέπει να πληρώνουν για την ανικανότητα της Ελλάδας να διαχειριστεί τα δημοσιονομικά της και φοβούνται ότι στέλνουν ένα μήνυμα στις αγοράς πως μπορεί κανείς να τους αναγκάσει να πληρώνουν τους λογαριασμούς του επ’ αόριστον, απλώς και μόνο εάν προχωρήσουν σε αρκετά τρομερές απειλές.

Που τελειώνει αυτό για την Ελλάδα και για την ευρωζώνη, είναι δύσκολο να πει κανείς. Από την μια πλευρά, η επίτευξη μιας συμφωνίας παραμένει η λογική πορεία και για τις δύο πλευρές. Από την άλλη πλευρά, η επιθυμία για αλτρουιστική τιμωρία μπορεί να ξεπεράσει τον ρεαλιστικό υπολογισμό- πρέπει, προκειμένου να αποτελεί μ ια αξιόπιστη απειλή. Που σημαίνει ότι μέχρι να φτάσει η ώρα της αλήθειας, είναι πάντα δύσκολο να πει κανείς εάν θα κερδίσουν οι αριθμοί ή το ένστικτο.

πηγή: http://www.capital.gr/